W naszym kraju rocznie lekarze przeprowadzają od 6000 do 8000 operacji wyłonienia stomii. Powodem, dla którego wykonuje się ten zabieg są różne dolegliwości, w tym onkologiczne (około 80%). Czym więc jest stomia? Na czym polega zabieg jej wyłonienia? Z jakiego powodu wykonuje się tę operację? Aby rozwiać wszelkie wątpliwości dotyczące zabiegu wyłonienia stomii, odpowiedzi na powyższe pytania udzielimy w tym artykule.

Czym jest stomia?

Nazwa stomia pochodzi od greckiego słowa στόμα, które oznacza oznacza usta, otwór. Jest to chirurgicznie wytworzone połączenie światła narządu (najczęściej tym narządem jest jelito) z powierzchnią ciała (brzucha). Swoim wyglądem stomia przypomina błonę śluzową jamy ustnej, w okrągłej, różowo-czerwonej postaci o kilkucentymetrowej średnicy. Ze względu na to, iż nie jest unerwiona – jej dotykanie nie sprawia bólu. Stomia czasami jest wyłaniana na stałe, a czasami tylko okresowo – zależnie od powodu jej wyłonienia i panujących okoliczności; jest to kwestia indywidualna. Zabieg ten przeprowadza się nie tylko u dorosłych, ale także u bardzo małych dzieci.

Co ciekawe, pierwsze próby łączenia jelita z powierzchnią ciała pojawiły się już w XVII wieku, natomiast przełom dotyczący wywinięcia śluzówki nastąpił dopiero w latach 50. XX wieku. Dzięki temu znacznie spadła ilość powikłań i problemów skórnych w okolicach stomii.

Działanie stomii

Po wykonaniu zabiegu wyłonienia stomii, pacjent nie ma możliwości kontrolowania wypróżnień; jest to konsekwencją pominięcia zwieracza zamykającego ujście jelita. Treść jelitowa (kał) oraz mocz są więc gromadzone w specjalnym woreczku – szczelnym i okresowo opróżnianym. Taki worek przymocowywany jest do brzucha pacjenta; w niektórych przypadkach woreczki stomijne zaopatrzone są w specjalne otwory lub kraniki, dzięki którym łatwo można opróżnić ich zawartość, bez konieczności każdorazowego odklejania woreczka.

W jakich przypadkach dochodzi do operacji wyłonienia stomii?

Stomia wykonywana jest u osób, u których z różnych przyczyn proces wydalania i wypróżniania został utrudniony lub uniemożliwiony. Takimi powodami mogą być różne dolegliwości, takie jak nowotwory (około 80%), polipowatość jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna. Czasami zdarza się, że stomia wykonywana jest wskutek wad wrodzonych lub nabytych urazów, na przykład ran postrzałowych. Szczegółowe powody, ku którym wykonywana jest ta operacja, powinny zostać przedstawione przez lekarza. W zależności od dolegliwości, wykonywane są różne rodzaje stomii.

Rodzaje stomii

Nie każda stomia jest jednak taka sama. Wyróżniamy kilka jej rodzajów:

Kolostomia

Jest to stomia na jelicie grubym, czyli jej najpopularniejszy rodzaj. Najczęściej wykonuje się ją z powodu nowotworów jelita grubego, urazów brzucha, niedokrwienia jelit oraz niedrożności jelit. Kolostomia polega na usunięciu chorego fragmentu jelita grubego, po czym wyprowadzenia na powierzchnie brzucha końca pozostałego jelita. Wówczas wywija się na zewnątrz błonę śluzową i przyszywa ją do skóry. W ten sposób powstaje tzw. „odbyt brzuszny”, za pomocą którego od tej pory następuje wydalanie treści jelitowej. Zbierana jest ona w specjalne woreczki stomijne, przyklejane do skóry brzucha wokół stomii.

Ileostomia

W podobny sposób jak kolostomię, wykonuje się ileostomię, jednak w tym przypadku wyłania się koniec jelita cienkiego – zazwyczaj wskutek usunięcia całego jelita grubego. Najczęściej powodem wykonania ileostomii są choroby zapalne jelit, na przykład wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub choroba Leśniowskiego-Crohna, a także polipowatość. W tym przypadku, w kontraście do kolostomii, z ciała pacjenta wydostaje się więcej treści jelitowej i jest ona znacznie rzadsza. Z tego właśnie powodu używa się nieco innych woreczków stomijnych; takich które można otwierać na dole. Dzięki temu nie trzeba ich za każdym razem odklejać i wymieniać na nowe (co w przypadku wydalanej ilości kału mogłoby być uciążliwe dla pacjenta) – wystarczy je jedynie opróżnić.

Urostomia

W odróżnieniu od dwóch powyższych rodzajów stomii – urostomia dotyczy układu moczowego. Najczęstszy sposób wykonywania tego zabiegu polega na połączeniu moczowodów i skóry za pomocą wstawki jelitowej (ureteroileocutaneostomia – operacja Brickera). Po takiej operacji pacjent wydala mocz do woreczków zaopatrzonych w kraniki, dzięki którym (tak jak w przypadku ileostomii) można je łatwo opróżnić. Poza tym najczęściej stosowanym sposobem wykonywania urostomii istnieje jeszcze kilka innych:

• Ureterocutaneostomia, czyli bezpośrednie połączenie ujścia moczowodu z powierzchnią ciała.
• Cystostomia, czyli przezskórne cewnikowanie pęcherza moczowego.
• Nefrostomia, czyli przezskórne cewnikowanie nerki.

Stromia dróg żółciowych

Hepatojejunostomia (portoenterostomia) polega na bezpośrednim zespoleniu jelita cienkiego z wrotami wątroby. Ten rodzaj stromii wykonuje się u najmłodszych pacjentów – przede wszystkim u noworodków, u których stwierdzone zostało wrodzone zarośnięcie dróg żółciowych.

Sprzęt niezbędny po zabiegu wyłonienia stomii

Jako, że po takiej operacji wydalanie kału (lub w przypadku urostomii – moczu) jest całkowicie niekontrolowane, pacjent będzie potrzebował specjalnego sprzętu. Asortyment jest szeroki i różni się zależnie od wykonanego rodzaju stomii. W jego doborze i użytkowaniu, jeszcze podczas pobytu w szpitalu pacjentowi pomoże lekarz lub pielęgniarka. Wśród gamy akcesoriów stomijnych wyróżniamy:

• Sprzęt jednoczęściowy. W tym przypadku płytka i worek stanowią jedną całość.
• Sprzęt dwuczęściowy. Tutaj worek i płytka znajdują się oddzielnie.
• Woreczki zamknięte jednorazowe. Kiedy taki woreczek zostanie zapełniony, należy go opróżnić, a następnie wyrzucić.
• Woreczki zamknięte wielorazowe. Ten rodzaj woreczków posiada możliwość opróżniania z zawartości. Kilka razy dziennie można usuwać z nich treść.
• Woreczki beżowe zwykłe. Są one bardziej dyskretne. W ich przypadku nie ma możliwości oglądania stomii.
• Woreczki beżowe z okienkiem. Dzięki okienku istnieje możliwość oglądania stomii.
• Woreczki przezroczyste. W tym rodzaju woreczków możliwe jest oglądanie stomii oraz jej zawartości (treści jelitowej/moczu), bez konieczności demontażu woreczka.
• Akcesoria do pielęgnacji stomii. Są to między innymi gaziki, pasty lub pudry ułatwiające gojenie; szczególnie przydają się w przypadku ileostomii, ponieważ wówczas wydostający się kał jest mocno drażniący dla skóry.
• Materiały pomocnicze. Wśród różnego rodzaju sprzętu pomocniczego, za przykład posłużyć może pasta uszczelniająca (zwiększająca przyczepność woreczków stomijnych do powierzchni skóry), która szczególnie przydatna będzie dla osób, u których na skórze wokół stomii pojawiają się nierówności.

Opieka stomijna

Sprzęt niezbędny po zabiegu wyłonienia stomii dostępny jest w sklepach medycznych. Dla osób ubezpieczonych jest on całkowicie refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ), w ramach określonych miesięcznych limitów kwotowych.

Opieką nad pacjentami ze stomią zajmują się poradnie stomijne. Na świecie zagadnieniami tymi zajmuje się światowe stowarzyszenie International Ostomy Association (IOA). Należy do niego Polskie Towarzystwo Stomijne POL-ILKO, powstałe w 1987 roku. Powstają również regionalne stowarzyszenia stomijne, grupy wsparcia i kluby pacjentów ze stomią.