Obszar na którym leży Gmina Piekoszów jest rajem dla miłośników geologii. To tu w latach 70 odkryto największą poza Tatrami Jaskinię w Polsce – Chelosiową Jamę. Wraz ze znajdującą się obok Jaskinia Pajęczą, tworzą one jeden z najciekawszych w Polsce systemów jaskiniowych. Mniejsze jaskinie stanowią znaczną część Rezerwatu Miedzianka.

Chelosiowa Jama

Najdłuższa poza Tatrami jaskinia “Chelosiowa Jama” (5 km) – to najstarszy w Polsce podziemny kras, z interesującymi formami naciekowymi i rozległą siecią korytarzy. Najbardziej malowniczymi częściami jaskini są dwie sale: pierwsza – z głębokim na 7 metrów jeziorkiem oraz sala z kominem.

Wejście do jaskini znajduje się na terenie nieczynnego kamieniołomu 35 metrów poniżej naturalnej powierzchni terenu. Jaskinię tworzy system próżni rozwiniętych horyzontalnie we wszystkich kierunkach. W zachodniej części korytarze Chelosiowej Jamy zbliżają się do sąsiedniej Jaskini Pajęczej, od której dzieli ją kilkanaście metrów. Formy krasowe w korytarzach jaskini o wyraźnych śladach działalności aktywnych przepływów poprzecinane partiami o charakterze zawaliskowym.

Niektóre sale jaskini posiadają znaczne rozmiary. Spośród wielu pięknych miejsc w jaskini wyróżniają się malownicze: Sala z Jeziorkiem i Sala z Kominem – pierwsza – z głębokim na 7 metrów jeziorem, druga z pięknymi naciekami na płytowym stropie. Szata naciekowe jaskini jest bardzo ciekawa. Oprócz klasycznych form naciekowych, zbudowanych tutaj z grubokrystalicznego kalcytu, spotkać można niezwykle oryginalną formę zwaną „kaszką kalcytową”, która w niektórych miejscach pokrywa dno korytarzy warstwą grubą na kilka cm.

Jaskinia jest dosyć wilgotna i błotnista, choć zbiorników wodnych jest niewiele, a deszcz podziemny występuje sporadycznie.

Otwór Chelosiowej Jamy został zauważony przez geologa R. Chlebowskiego w roku 1973. Pierwsze 150 m zostało odkryte przez pracowników Instytutu Geologicznego w Kielcach i taką długość miała jaskinia do roku 1984. W latach 1984-1988 w jaskini działali członkowie kieleckiej Sekcji Taternictwa Jaskiniowego i Alpinizmu (później przemianowanej na Speleoklub Świętokrzyski w Kielcach) odkrywając 2600 metrów nowych korytarzy. W części odkryć brali udział również członkowie Speleoklubu Warszawskiego.

Otwór Jaskini Jaworznickiej został odsłonięty na początku lat 60-tych. Mieszkańcy Jaworzni opuścili się za pomocą stalowej liny do Sali Złomisk. Przyotworowa cześć Jaskini Jaworznickiej o długości 200 została splanowana w roku 1972. Dalsza eksploracja nastąpiła od listopada 1994 i po odkryciu 450 m korytarzy uwieńczona została połączeniem z Jaskinią Jaworznicką 28 marca 1996.

Jaskinia Pajęcza

Jaskinia Pajęcza położona jest w Grzbiecie Jaworzniańskim, w masywie Góry Kopaczowej. Do czerwca 1997 r. stanowiła niewielki obiekt jaskiniowy o nazwie Schronisko Pajęcze  o długości 10 m. Po odkryciu dalszych korytarzy jaskini nazwę obiektu zmieniono na Jaskinia Pajęcza. Jej długość wynosi 985 m.

Korytarze jaskini rozwijają się generalnie na zachód wzdłuż ściany kamieniołomu. Niewielki pionowy otwór zabezpieczony stalowymi drzwiami sprowadza do malej salki. Dalej prowadza dwa niskie korytarzyki. Wschodni kończy się po kilku metrach ścianą namuliska. Ten punkt położony jest ok. 15 m od Chelosiowej Jamy. Z boku wystają korzenie traw i krzewów. Zachodni doprowadza do korytarza poprzedzielanego wantami. Łączy się on z Niską Salą o wysokości 30 cm do metra. Jej strop pokrywają gęsto nacieki. Przez niewielką pochylnię dostać się możemy do systemu wysokich, mytych korytarzy. Dalej ciasny przełaz prowadzi do Kolektora o wysokości 6 m, szerokości 5 m i długości 80 m. W jego spągu znajdują się bardzo interesujące wymycia w namulisku.

W końcowej części dno wyściełają duże wanty z pięknego krystalicznego kalcytu. W tej części zaczyna się kilkusetmetrowy labirynt korytarzy o charakterze ładnie mytych meandrów i rur kierujących się na zachód i północ. Jaskinia w tym rejonie zbliża się ponownie do ściany kamieniołomu, gdzie zimą stwierdzono występowanie licznych wywiewów ciepłego powietrza z niedostępnych szczelin. Na szczególną uwagę zasługuje przepiękny kocioł eworsyjny w sali Fata Morgana odsłaniający bardzo zróżnicowane warstwy skał.

Podczas prac eksploracyjnych we wstępnych partiach natrafiono na szkielety lisów Vulpes vulpes oraz bardzo liczne ślady pobytu (odciski łap i odchody) kuny Marten, penetrującej dalekie partie jaskini. W kilku miejscach zlokalizowano szczątki nietoperzy.

Jaskinia w Sztolni Zofia na Miedziance

Jaskinia w Sztolni Zofia na Miedziance – jej długość wynosi 279 m. Główną atrakcję stanowi możliwość zjazdu szybem, trawersowania między otworami, liczne jeziorka i kolorowe krystalizacje na ścianach. Obiekt znany był prawdopodobnie od XIV wieku. Główne prace górnicze w sztolni prowadzone były w XIX wieku przez Austriaków i w okresie Królestwa Kongresowego. Najstarszy zachowany plan obiektu autorstwa F. Rumpla pochodzi z 1818 r..

Zasadniczą część obiektu stanowi nachylony, przestronny, krasowy korytarz. Traci on swój naturalny charakter w okolicy szybiku. Z tego miejsca biorą początek chodniki kopalniane przecinające w wielu miejscach nisze i kieszenie krasowe. Naturalna jest również znaczna część korytarza za szybikiem oraz bezpośrednie okolice NE otworu.

Obiekt jest wilgotny. Na ścianach występują krople wody. W korytarzach znajdują się liczne kałuże, niektóre o charakterze małych jeziorek. Cześć korytarzy zalana jest wodą o zmiennym poziomie. Poziom ten podnosi się zazwyczaj w porze wiosennej. Światło dzienne sięga do 20 m w głąb głównego korytarza w okolicach otworu 1 i do 5 m – w okolicy otworu 3.

W sztolni spędzają zimę liczne nietoperze. Przebywa tu okresowo 10 gatunków tych ssaków. Faunę wodną reprezentują przedstawiciele trzech typów bezkręgowców.

Źródło: Urząd Gminy Piekoszów / piekoszow.pl