Zmienianie pozycji chorego w łóżku to codzienność setek tysięcy opiekunów w Polsce. Czasem robimy to intuicyjnie, czasem z trudem, obawiając się, że zrobimy krzywdę albo sobie, albo osobie, której pomagamy. Czy można to zrobić inaczej? Czy istnieje sposób, by przemieszczać chorego bez nadmiernego obciążenia własnego ciała? Tak – i warto to wiedzieć. Ergonomia, prawidłowa technika ruchu i podstawowe wsparcie sprzętowe mogą zmienić wszystko. W tym artykule pokażemy Ci, jak zmienić pozycję chorego bez wysiłku fizycznego, krok po kroku. Dowiesz się, czego unikać, jak się przygotować i co zrobić, by zadbać i o pacjenta, i o siebie.
Warto wiedzieć. Wielu opiekunów domowych doświadcza przewlekłych bólów pleców i karku – najczęściej z powodu nieergonomicznego przemieszczania chorych bez odpowiedniego sprzętu.
Dlaczego zmiana pozycji chorego jest tak ważna?
Brak zmiany pozycji u osoby leżącej może doprowadzić do poważnych komplikacji. Najbardziej znane to odleżyny – ale to nie wszystko. Przebywanie w jednej pozycji przez wiele godzin powoduje też przykurcze, spadek wydolności oddechowej, a nawet infekcje dróg oddechowych.
Regularna zmiana pozycji poprawia ukrwienie, zapobiega naciskowi na te same punkty ciała i umożliwia lepsze dotlenienie tkanek. Działa jak bierna forma rehabilitacji, nawet jeśli pacjent nie rusza się samodzielnie. Co więcej, pozytywne skutki obserwuje się nie tylko fizycznie, ale i psychicznie – człowiek czuje się mniej unieruchomiony, bardziej zadbany.
Zaniedbanie zmiany pozycji może doprowadzić do przewlekłych ran, pogorszenia stanu odżywienia (przez brak apetytu z powodu bólu), a w skrajnych przypadkach – do hospitalizacji. Dlatego ergonomiczne podejście do tematu to nie luksus, a konieczność.
Najczęstsze błędy opiekunów podczas zmiany pozycji
Pierwszym błędem jest działanie „na siłę”. Przeciąganie chorego, podnoszenie go z całej siły, ciągnięcie za ubranie – to wszystko może doprowadzić do urazów kręgosłupa u opiekuna i potęgowania dyskomfortu u pacjenta.
Drugim błędem jest brak przygotowania otoczenia. Łóżko bez kółek, przysunięte do ściany, bez odpowiedniego dostępu z obu stron, sprawia, że manipulacja ciałem chorego jest trudniejsza. Opiekun naraża się na nienaturalne skręty tułowia i przeciążenia.
Trzeci błąd to nieuwzględnianie pomocy chorego. Wielu pacjentów, nawet przy poważnej niepełnosprawności, może aktywnie pomagać w zmianie pozycji – ale tylko wtedy, gdy opiekun jasno ich o to poprosi i poda odpowiednie komendy.
Jak przygotować przestrzeń wokół łóżka?
Zanim zmienisz pozycję chorego, zadbaj o to, by przestrzeń wokół niego była bezpieczna i funkcjonalna. To fundament ergonomicznej opieki.
Po pierwsze, upewnij się, że masz dostęp do obu boków łóżka. Przesunięcie łóżka od ściany ułatwia manipulację ciałem pacjenta i pozwala zmieniać stronę pracy. Warto zablokować kółka, by łóżko się nie przesuwało.
Po drugie, sprawdź wysokość łóżka. Dzięki elektrycznej regulacji możesz ustawić je na odpowiednim poziomie do swojej sylwetki, co chroni Twój kręgosłup. Wysokość robocza powinna umożliwić lekkie pochylenie, bez zginania się w pasie.
Po trzecie, miej wszystko pod ręką: poduszki, wałki, pasy obrotowe, ślizgi czy krem do ochrony skóry. Każda przerwa w trakcie zmiany pozycji to ryzyko kontuzji i niepotrzebny stres.
Sprzęt do opieki nad osobą leżącą – jakie akcesoria ułatwiają zmianę pozycji?
Zanim zaczniesz pracować nad techniką, poznaj narzędzia, które mogą realnie odciążyć Twój kręgosłup. Nawet proste rozwiązania robią ogromną różnicę. Część z nich jest dostępna w wypożyczalniach lub można je kupić online.
Najczęściej stosowane pomoce:
- ślizgi i maty transferowe – zmniejszają tarcie między ciałem chorego a materacem, pozwalając na łatwe przesunięcie osoby leżącej bez jej podnoszenia,
- pasy obrotowe – ułatwiają obracanie pacjenta z boku na bok, szczególnie przy zmianie pieluchy czy masażu przeciwodleżynowym,
- podnośniki i suwnice – dla osób całkowicie niesamodzielnych. Pozwalają na uniesienie pacjenta bez obciążania kręgosłupa opiekuna,
- wałki, kliny, poduszki profilowane – stabilizują pozycję i zmniejszają punktowy nacisk na ciało chorego.
Choć wiele osób próbuje radzić sobie bez tych akcesoriów, ich zastosowanie może znacząco poprawić komfort pracy i bezpieczeństwo chorego.
Jak krok po kroku zmienić pozycję chorego na bok?
Zmiana pozycji chorego na bok jest jednym z najczęstszych, ale również najważniejszych elementów codziennej opieki. Dzięki niej można skutecznie zapobiegać odleżynom, poprawiać wentylację płuc i wspierać naturalne procesy krążeniowe. Dobrze wykonana, nie wymaga siły – a jedynie techniki i odpowiedniego przygotowania. Oto dokładna instrukcja, jak wykonać tę czynność w sposób bezpieczny i ergonomiczny.
1. Przygotuj otoczenie i akcesoria
Zanim podejdziesz do chorego, zadbaj o ustawienie łóżka na wysokość bioder i zablokowanie kółek. Odsuń barierki boczne i zapewnij sobie dostęp z obu stron łóżka. Przygotuj poduszkę, kliny stabilizujące i – jeśli posiadasz – pas obrotowy lub ślizg.
2. Zadbaj o swoją postawę
Ustaw się równolegle do chorego. Nogi rozstaw na szerokość bioder, ugnij lekko kolana, stopy oprzyj stabilnie o podłogę. Plecy powinny być proste, a łopatki ściągnięte – to ustawienie chroni Twój kręgosłup i pozwala na przeniesienie ciężaru z nóg, a nie z odcinka lędźwiowego.
3. Przygotuj chorego do obrotu
Przesuń ramię pacjenta bliżej Ciebie na jego klatkę piersiową. Drugą rękę ułóż wzdłuż ciała lub na brzuchu. Zegnij przeciwległą nogę w kolanie – to ona ułatwi obrót. Cały czas informuj chorego, co robisz, i zachęcaj go do współpracy, jeśli to możliwe.
4. Wykonaj płynny obrót
Obejmij chorego za biodro i bark, lub skorzystaj z pasa transferowego. Wykorzystując ciężar własnego ciała, a nie siłę rąk, delikatnie przetocz chorego na bok. Ruch powinien być jednostajny, nie szarpany. Jeśli masz matę poślizgową – wystarczy jeden płynny ruch przesuwający całe ciało.
5: Zabezpiecz nową pozycję
Po obrocie umieść poduszkę za plecami pacjenta, by go ustabilizować. Między kolana włóż miękki wałek lub złożony koc, aby uniknąć ucisku. Możesz także podłożyć niewielką poduszkę pod ramię, które leży na górze. Upewnij się, że głowa jest ułożona w osi ciała i pacjent czuje się komfortowo.
To tylko jedna z wielu technik, a jej modyfikacja zależy od sprawności chorego, masy ciała oraz rodzaju dostępnego sprzętu. Zawsze dostosuj działania do sytuacji i nie bój się prosić o pomoc, gdy zmiana pozycji przekracza Twoje możliwości fizyczne. – technika może się zmieniać w zależności od stanu pacjenta i dostępnych pomocy.
Co warto przemyśleć, zmieniając pozycję chorego?
Zmiana pozycji chorego to nie tylko kwestia techniki, ale też wyczucia, systematyczności i czujnej obserwacji. Regularne dokumentowanie godzin zmian, analiza stanu skóry i ocena komfortu pacjenta po każdej zmianie pozycji pozwalają uniknąć poważnych powikłań. To również szansa, by wcześniej wychwycić sygnały ostrzegawcze – zaczerwienienie, niepokój, spadek nastroju.
Warto też pamiętać o sobie. Jeśli czujesz, że mimo najlepszych chęci nie radzisz sobie fizycznie, emocjonalnie lub organizacyjnie – poproś o pomoc. Wiele wypożyczalni sprzętu rehabilitacyjnego oferuje instruktaże lub prezentacje technik wideo. Wsparcie oferują też fizjoterapeuci środowiskowi, którzy w ramach wizyt domowych uczą ergonomicznych metod pracy z chorym. najlepszych chęci nie radzisz sobie z ciężarem pacjenta, nie wstydź się prosić o pomoc. Wiele wypożyczalni sprzętu rehabilitacyjnego oferuje krótkie instruktaże, a fizjoterapeuci środowiskowi mogą nauczyć Cię ergonomicznych ruchów podczas wizyt domowych.
Zmiana pozycji chorego nie musi być ani trudna, ani bolesna. Wystarczy wiedza, odrobina planowania i odpowiednie wsparcie. Dzięki temu możesz lepiej zadbać o zdrowie pacjenta – i własne. być ani trudna, ani bolesna. Wystarczy wiedza, odrobina planowania i odpowiednie wsparcie.
Wpis powstał we współpracy z visamed.pl
