Storczyki pod nadzorem. Świętokrzyscy leśnicy chcą zapewnić im warunki do rozmnażania

Nadleśnictwo Pińczów, chce by Ponidzie było rajdem dla storczyków. To rośliny wzbudzające zachwyt ze względu na piękne i różnobarwne kwiaty o nietypowych kształtach. Są niezwykle rzadkie na terenie Polski, często zagrożone wyginięciem. Na Ponidziu czują się bardzo dobrze i jest ich tu niemało. Wśród rosnących w naszym regionie roślin są i te, które podlegają częściowej ochronie.

Leśnicy mówią, że aby w dalszym ciągu tu rosły i mogły się rozmnażać wymagają ochrony czynnej. Jest ona prowadzona w ramach projektu finansowanego z unijnej dotacji.

Na terenie zarządzanym przez Nadleśnictwo Pińczów występuje kilkadziesiąt stanowisk chronionych storczyków, w tym takie gatunki jak: storczyk purpurowy, dwulistnik muszy, storczyk kukawka, buławnik wielkokwiatowy czy obuwik pospolity. Występują one głównie w leżących na terenach leśnych rezerwatach przyrody „Wroni Dół”, „Polana Polichno”, „Grabowiec” i „Pieczyska”.

Storczyk purpurowy

jest jednym z najrzadszych storczyków występujących w Polsce. Znane jest tylko 10 izolowanych jego stanowisk, z czego połowa występuje na Wyżynie Małopolskiej. Pozostałe głównie na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu. Jedno ze stanowisk znajduje się na terenie Nadleśnictwa Pińczów w rezerwacie przyrody „Polana Polichno”. Występuje tu kilkaset osobników. Czerwona lista roślin i grzybów klasyfikuje go jako narażony na wyginięcie.

Dwulistnik muszy

jest również bardzo rzadkim storczykiem, który swą nazwę zawdzięcza nietypowemu kształtowi kwiatu, który przypomina muchę siedzącą na kwiatku. Ze względu na swe niewielkie rozmiary jest trudny do wypatrzenia. W Polsce znanych jest ok. 30 jego stanowisk zlokalizowanych głównie na Wyżynie Małopolskiej, a także w Tatrach i Pieninach. Jedno z nich znajduje się w rezerwacie przyrody „Wroni Dół”. Wg czerwonej listy roślin i grzybów sklasyfikowany jest jako rzadki, narażony na wyginięcie.

Storczyk kukawka

występuje również rzadko na terenie Polski – potwierdzonych jest ok. 50 stanowisk. Są one rozmieszczone są nierównomiernie na terenie całego kraju. Dwa z nich zlokalizowane są na terenie rezerwatów przyrody „Wroni Dół” i „Pieczyska”. Czerwona lista roślin i grzybów klasyfikuje go jako narażony na wyginięcie.

Buławnik wielkokwiatowy

jest gatunkiem rzadkim w Polsce i w ostatnich latach zmniejsza się liczba jego stanowisk. Występuje w południowych regionach Polski, szczególnie na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej i Śląskiej, w niższych partiach Sudetów oraz na pogórzu. W Nadleśnictwie Pińczów występuje na terenie rezerwatów przyrody „Wroni Dół” oraz „Polana Polichno”. Według Czerwonej listy roślin i grzybów gatunek ten został sklasyfikowany go jako bliski zagrożenia wyginięciem.

Obuwik pospolity

jest również jednym z rzadszych storczyków występujących w Polsce. Swoją nazwę zawdzięcza nietypowemu kształtowi kwiatu, który przypomina mały bucik. Znanych jest ok 250 stanowisk, z czego większość zlokalizowana jest w południowej i południowo wschodniej części kraju. Obuwik jest gatunkiem silnie zagrożonym. Nie tylko umieszczono go w Polskiej czerwonej księdze roślin jako gatunek narażony na wyginięcie, jest również nieliczny poza naszymi granicami mimo rozległego zasięgu. Został wymieniony w załącznikach dyrektywy siedliskowej jako gatunek wymagający ochrony w krajach członkowskich Unii Europejskiej w sieci Natura 2000. Na terenie Nadleśnictwa Pińczów występuje 10 stanowisk na terenie 3 rezerwatów („Grabowiec”, „Wroni Dół” oraz „Polana Polichno”), oraz 15 stanowisk poza terenem rezerwatów.

Oprócz tego na terenie Nadleśnictwa Pińczów możemy także spotkać takie storczyki jak buławnik czerwony, kukułki oraz będące pod ochroną częściową gnieźnik leśny, podkolan biały, podkolan zielonawy , listera jajowata,  kruszczyk szerokolistny.

Zagrożenie dla storczyków

Podstawowym zagrożeniem dla tych roślin jest zarastanie ich naturalnych stanowisk przez gatunki ekspansywne. Powoduje to ograniczenie liczby osobników, a docelowo może doprowadzić do ich całkowitego zaniku.

– Dlatego konieczne jest w takich sytuacjach prowadzenie czynnej ochrony przyrody, którą Nadleśnictwo Pińczów realizuje w ramach „Kompleksowego projektu ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych na obszarach zarządzanych przez Lasy Państwowe”. Działania ochronne projektu obejmują jeden gatunek (Obuwik pospolity) i jedno siedlisko przyrodnicze (murawa kserotermiczna) w ramach obszaru NATURA 2000. Prace polegają na usuwaniu krzewów i wykaszaniu roślinności zielnej stanowiących zagrożenie dla chronionych roślin oraz ich wywóz poza teren objęty zabiegiem. Stwarza to korzystne warunki świetlne dla rozwoju storczyków. Corocznie zabieg ten jest wykonywany na powierzchni około 10 ha i obejmuje także powierzchnie poza rezerwatami przyrody – informuje Tomasz Zagrobelny z Nadleśnictwa Pińczów.

Efektem tych prac jest między innymi wzrost liczebności populacji storczyków. Duże wrażenie robi wzrost ilości osobników obuwika pospolitego w rezerwacie „Wroni Dół”, gdzie w ciągu tylko ostatnich dwóch lat przybyło kilkadziesiąt osobników.

Największe wrażenie robi jednak wzrost liczebności storczyka purpurowego w rezerwacie „Polana Polichno”. W tym ostatnim przypadku po wykonaniu opisanych wyżej prac storczyki zakwitły w miejscach, w których od wielu lat ich nie obserwowano. W niektórych z nich występują wręcz łanowo, a ich liczbę obecnie trzeba liczyć w setkach.

fot. Jadwiga Zagrobelna / Nadleśnictwo Pińczów 
źródło: Tomasz Zagrobelny, Nadleśnictwo Pińczów 
Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych