Centralne części gołoborzy w Górach Świętokrzyskich to jedne z najbardziej surowych siedlisk w regionie. Panujące tam warunki pozwalają przetrwać tylko najbardziej wytrzymałym gatunkom mchów i porostów. Siewki drzew i roślin wyższych szybko obumierają z powodu braku wody i trudności z ukorzenieniem się w skalistym podłożu.
Jarzębina – pierwsza zdobywczyni gołoborzy
Na obrzeżach gołoborzy, gdzie dopływ materii organicznej jest nieco większy, jako pierwsza pojawia się jarzębina pospolita (Sorbus aucuparia). To jedyne drzewo, które potrafi przetrwać w tak trudnych warunkach. Jej system korzeniowy ma wyjątkową zdolność przerastania szczelin między głazami i docierania do warstw glebowych.
Dopiero gdy luki między skałami wypełnią się osadami organicznymi, mogą zadomowić się inne gatunki, takie jak:
Zespół jarzębiny świętokrzyskiej – unikatowy ekosystem
Ze względu na dominującą rolę jarzębiny na obrzeżach gołoborzy łysogórskich, wyróżniono specjalny zespół roślinny – jarzębinę świętokrzyską (Sorbetum sanctae-crucianum).
Charakterystyka zbiorowiska:
-
Ubogie florystycznie – głównie gatunki borowe
-
Warstwa mszysta: widłoząb miotlasty, rokietnik pospolity, płonnik strojny, gajnik lśniący
-
Warstwa zielna: narecznica szerokolistna, narecznica krótkoostna, paprotka zwyczajna, borówka czarna, szczawik zajęczy
Znaczenie ekologiczne jarzębiny
Jarzębina pełni kluczową rolę w procesie zarastania gołoborzy, przygotowując podłoże dla innych gatunków drzew. Jej obecność świadczy o naturalnej sukcesji ekologicznej i jest przykładem przystosowania roślin do ekstremalnych warunków.
